Zullen we Messi vragen om 80% van zijn loon in te leveren?

Zo gebeurt het ook met de toplonen. Om de discussie over de loonstop opnieuw op de agenda te plaatsen, wordt die aan de controverse over de toplonen gekoppeld. Dat getuigt van populisme en cynisch opportunisme. De toplonen zijn voor veel mensen een bron van irritatie en het ABVV speelt daarop in. Het klopt dat het brutosalaris van een postbode vele keren lager ligt dan dat van de CEO van Bpost, maar dat is in elk bedrijf zo. En blijkbaar verwachten politici van toplui uit (overheids)bedrijven een zeker altruïsme. Ik hoor die opmerkingen niet als het gaat over grootverdieners in de culturele sector en de sportwereld. Zullen wij Messi eens vragen slechts 20 procent van zijn inkomsten op te strijken, in het belang van zijn club of de maatschappij?

In dit debat moeten drie topics bekeken worden: de arbeidsmarkt, het rechtvaardigheidsbeginsel en de juridische verplichtingen.

Arbeidsmarkt

Als de topman van Bpost aangeeft dat hij het niet doet voor 290.000 euro, betekent dat dat hij vindt dat hij niet naar marktwaarde wordt gehonoreerd. Het betekent eveneens dat hij denkt zijn heil elders te vinden voor wat hij waard te zijn acht. Je kunt geschandaliseerd zijn over zo’n houding, maar puur rationeel heeft de man gelijk. Zoals in elke markt wordt ook in de arbeidsmarkt de prijs bepaald door de vraag. Waarom zou hij de 290.000 eurogrens dan aanvaarden?

Rechtvaardigheid

De vraag is of zo’n verloning rechtvaardig is. Het gaat over distributieve rechtvaardigheid: is de salarismassa rechtvaardig verdeeld over alle actoren? Een ongelijke behandeling van mensen is aanvaardbaar als de ongelijkheid het collectief ten goede komt. Een hoger loon voor een topman kan het bedrijf ten goede komen omdat je daardoor een betere CEO kunt aantrekken. Er zijn echter grenzen en er zijn dus hoge verloningen die niet voldoen aan dat principe van faire maar ongelijke behandeling. De consensus groeit dat het niet door de beugel kan om bijvoorbeeld 100, 300 of zelfs 800 keer het laagste loon verdienen.

Maar welke loonspanning is wel aanvaardbaar? Er wordt een loonspanning van 7 tot 20 geciteerd. Wellicht ligt het hoger dan dat. De norm op 290.000 euro leggen, is geen oplossing. Want dat bedrag houdt geen rekening met de context van het bedrijf en de arbeidsmarkt voor toplui. Veel problematischer dan de loonspanning op zich is de samenstelling van de verloning in vele bedrijven. Het aandeel van de variabele verloning is vandaag te groot en dat leidt tot andere excessen, met een veel grotere impact op de bedrijfsvoering dan een hoog (basis)salaris.

Juridisch

Het staat iedereen vrij over zijn loon te onderhandelen. Een topman heeft een contract en de vermindering waarvan sprake is een wijziging van dat contract voor zover die vermindering niet contractueel voorzien is. Contractuele verplichtingen moeten nageleefd worden.

Het enige verschil tussen een overheidsbedrijf als Bpost, Belgacom en ook Belfius en andere bedrijven is dat de overheid (dus de belastingbetaler) meerderheidsaandeelhouder is. Als de overheid bedrijven wil hebben en voor die bedrijven bekwame bedrijfsleiders wil, dan moet ze enkel met die drie elementen rekening houden. En als ze vasthoudt aan een arbitrair en forfaitair plafond, moet ze aanvaarden dat de markt kleiner wordt. Meer is daar niet aan. De heisa die vandaag ontstaat door de discussie over het salaris van twee toplui is contraproductief. Er zijn toch andere katten te geselen, niet?

David Ducheyne is chief people officer bij Securex en een van de auteurs van ‘Mijn werk maatwerk’, een uitgave van Lannoo Campus