This article in Dutch is about the way the Belgian governments (yes plural) are handling the COVID19-crisis. The expression “tall trees capture a lot of wind” states that people in leadership roles are bound to get a lot of criticism. In this article, I argue that are trees are too small. And I also give some advice on how to communicate the. next time.
De slechte prestaties van België inzake het bedwingen van het virus is mede het gevolg van het zwakke en verdeelde leiderschap en de kwakkelende communicatie. De vraag is of mensen nog vertrouwen hebben in de politieke leiders. Of iemand te vertrouwen is hangt af van drie factoren: de mate waarin die persoon competent is, in het belang van anderen handelt (loyaliteit) en integer is.
Een stapel blunders
De manier waarop onze federale en regionale regeringen omgaan met de coronacrisis is een schoolvoorbeeld van hoe het niet moet. Sedert het losbarsten van de crisis in België stapelen de regeringsleiders de ene blunder na de andere op. En ze lijken niet te leren uit hun fouten. In deze crisis is niemand hypercompetent. Ook de virologen niet, die kennis moesten maken met een nieuw virus dat zich soms anders lijkt te gedragen dan men zou verwachten. Van politici kan men niet verwachten dat ze medisch onderlegd zijn. Wel kan men verwachten dat ze competent zijn qua bestuur, inclusief de communicatie met de experten en de bevolking.
En wat gebeurt er? Keer op keer is de communicatie die ze doen onduidelijk, onvolledig, tegenstrijdig of verwarrend. Elke nationale veiligheidsraad eindigt in een kakafonie van interpreteerbare regels. Politici en experten hebben andere interpretaties en uiten die in de pers. De bevolking moet een dolgedraaid kompas volgen en volgt dus niet meer. De motivatie verdampt. Het vertrouwen ook.
Nog erger wordt het wanneer de Vlaamse minister-president de waarheid verdraait om het eigen gezicht te redden en wanneer ministers zich reppen om informatie te doen lekken in de pers om zo te scoren. Zo torpederen ze telkens weer de geloofwaardigheid van een regeringsploeg en ondermijnen ze de eigen beslissingen. En als de publieke opinie en de experten de politiek dwingen meer duidelijkheid te bieden en strengere maatregelen te beslissen, dan nog wordt er beweerd dat er nieuwe informatie was die een andere aanpak nodig maakte. Een kwetsbare knieval door te zeggen “we hebben het verkeerd ingeschat” komt niet.
De kers op de taart is de inconsistentie tussen wat aangekondigd wordt en het gedrag van de leiders van dit land. Als er aangeraden wordt om thuis te blijven, dan is het niet uit te leggen dat politici zelf naar het buitenland trekken. Een tegen de Belgische regels in dansende partijvoorzitter, ook al zit zijn partij niet in de regering, helpt niet. En door het venster vluchtende ministers herleiden de regeringsploeg tot een karikatuur.
Leiderschap
Nu zal men zeggen dat de hoge bomen altijd veel wind vangen en dus kritiek op politieke leiders er altijd zal zijn. Welnu, ik heb de indruk dat de bomen in België te laag zijn. En er zijn er ook te veel. Die vele lage bomen maken dat het overzicht er niet is, dat niemand echt de leiding neemt en dat de verantwoordelijkheid of aansprakelijkheid gefragmenteerd is. Het maakt ook dat er geen (h)echt leiderschapsteam staat.
Ik heb de indruk dat de bomen in België te laag zijn.
Leiderschap is ervoor zorgen dat mensen willen en kunnen doen wat nodig is om een gewenst resultaat te bereiken. In onzekere tijden zoekt men misschien naar de stereotype sterke leider die het allemaal weet. Maar in deze pandemie is dat een onmogelijke positie, wat Donald Trump nu ervaart. Mensen kunnen best vertrouwen hebben in leidinggevende die het niet allemaal weet, die zoekende is en met voortschrijdend inzicht beslissingen neemt.
Als de communicatie daarover duidelijk en empathisch is, leidt dat tot vertrouwen. Anders zoeken mensen de grenzen op en komt het wantrouwen. Dat hebben de Duitse kanselier Merkel en de Nieuw-Zeelandse premier Ardern goed begrepen. Zij zijn niet competenter inzake Covid19 dan Wilmes en Jambon. In deze crisis doen leiders het beter als ze luisteren, voorzichtiger zijn en beter scoren op de tweede en derde dimensie van vertrouwen: loyaliteit en integriteit.
5 Vragen
Vertrouwen is altijd een kwestie van perceptie. Maar we weten heel goed dat vertrouwen heel gemakkelijk afbrokkelt en heel moeilijk op te bouwen is. Elke leidinggevende doet er dan ook goed aan om moeilijke maatregelen af te toetsen aan 5 eenvoudige vragen.
- Wat houdt de maatregel nu precies in? Kunnen we dit uitleggen in een paar zinnen?
- Wat is de impact van die maatregel en voor wie? Kunnen we aantonen dat we alles afgewogen hebben?
- Hoe kan die maatregel verkeerd begrepen worden? Hoe kunnen we dat vermijden?
- Hoe kunnen we de zinvolheid uitleggen zonder valse verwachtingen te creëren?
- Hoe kunnen we op een empathische en didactische manier communiceren?
Deze vragen moeten op elke veiligheidsraad terugkomen, na elke beslissing. De antwoorden moeten door de volledige ploeg gedragen worden, die als één entiteit, zo je wil één boom, moet functioneren.
Het gaat altijd over gedrag
Als we één ding weten is dat het succes van de strategie om het virus klein te krijgen afhankelijk is van menselijk gedrag en vooral van de motivatie om te doen wat nodig is. Het dreigen met boetes om mensen in het gareel te krijgen is geen duurzame oplossing. Dat is eerder een vorm van geweld door de overheid en leidt niet tot intrinsieke motivatie maar tot weerstand en wantrouwen. Het vertrouwen dat we kunnen hebben in het politieke leiderschap is cruciaal. Het is nodig om hier werk van te maken. We hebben nood aan een hoge boom die veel wind aan kan. En dat mag best en het liefst een leiderschaps-team zijn.
We hebben nood aan een hoge boom die veel wind aan kan.
David Ducheyne is de oprichter van Otolith BV. Otolith helpt organisaties en leidinggevenden door de veranderingen die nodig zijn om een strategie uit te voeren. Dat gebeurt door de strategie op een resoluut menselijke manier te benaderen. Strategie is namelijk altijd een kwestie van gedrag. Dat bewijst deze crisis nog maar eens. Als we de mensen niet mee krijgen, dan halen we het niet.
